Een update van de Wet bescherming klokkenluiders

Eind 2021 schreven wij al over de op handen zijnde Wet bescherming klokkenluiders (de Wet), die melders van misstanden nog beter moet beschermen. Op 18 februari 2023 trad de Wet gedeeltelijk in werking. De nieuwe regels zijn van toepassing op bijna alle financiële ondernemingen. Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten?

Gedeeltelijke inwerkingtreding

Op het moment van schrijven is nog niet de volledige Wet in werking getreden. Bepalingen die zien op het anoniem melden bij een werkgever en de handhavings- en sanctiebevoegdheden zijn nog niet van kracht. Dit komt omdat er nog nadere regelgeving moet komen, en er nog een uitvoerings- en handhavingstoets moet worden verricht ten aanzien van de sanctietaak en -bevoegdheden.

Daarnaast wordt er alweer gewerkt aan een volgend wetsvoorstel om de positie van klokkenluiders te verbeteren. Dit naar aanleiding van de evaluatie Wet Huis voor Klokkenluiders en een initatiefnota van de heer Omtzigt. In de nota stelt Omtzigt dat de klokkenluidersbescherming op een aantal punten tekortschiet. Daarom doet hij 15 voorstellen ter uitbreiding van de Wet. De voorstellen zien bijvoorbeeld op de definitie van het maatschappelijk belang of bepaalde aanvullende wettelijke verplichtingen.

Alle andere bepalingen zijn sinds 18 februari 2023 in werking getreden.

Interne meldprocedure

De Wet stelt dat werkgevers met ten minste 50 werknemers een interne procedure moeten hebben voor het melden van vermoedelijke misstanden. Ook voor (bijna) alle kleine financiële ondernemingen met minder dan 50 werknemers* geldt dat zij vallen onder de Wet.

Wat valt er volgens de Wet onder misstanden? Het moet gaan om een (gevaar van) schending van het Unierecht of een handeling/nalatigheid waarbij het maatschappelijk belang in het geding is. Dit is het geval bij:
1) een schending van een wettelijk of intern voorschrift; of 
2) gevaar voor volksgezondheid, personen, milieu of het functioneren van openbare dienst of onderneming.

Voor private ondernemingen met 50-249 werknemers geldt nog steeds dat zij pas vanaf 17 december 2023 hoeven te voldoen aan de Wet bescherming klokkenluiders. Kleine financiële ondernemingen* moesten al sinds 18 februari 2023 voldoen aan de Wet.

In sommige gevallen is instemming van het personeel nodig voor de meldprocedure. Als een organisatie niet verplicht is tot het instellen van een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging, moet de meldprocedure worden goedgekeurd door meer dan de helft van de werknemers. Ook kunnen werknemers bij de kantonrechter afdwingen dat de werkgever over een meldprocedure moet beschikken.

Benadelingsverbod

Werknemers, onderzoekers of rechtspersonen die een melder bijstaan, mogen geen nadeel ondervinden van het doen van een melding. Onder benadeling wordt onder andere ontslag, overplaatsing en loonsverlaging verstaan. Ook het weigeren om een referentie af te geven, het onthouden van promotiekansen en het dreigen met benadeling vallen hieronder. De bewijslast ten aanzien van de benadeling als gevolg van een melding ligt – in tegenstelling tot voorheen – bij de werkgever. De werkgever moet bewijzen dat de voor de werknemer nadelige actie niet het gevolg is van de gedane melding.

Voorheen werden alleen werknemers beschermd die een vermoeden van een misstand meldden. Onder de Wet geldt het benadelingsverbod voor een grotere groep mensen en in meer gevallen. Een melder kan zijn een werknemer, ambtenaar, of andere personen die activiteiten verrichten voor een werkgever zoals zelfstandigen, stagiairs, vrijwilligers, sollicitanten, aandeelhouders of leveranciers. Ook mensen die een melder bijstaan, zoals een vertrouwenspersoon of vakbondsvertegenwoordiger, worden nu beschermd. Dit geldt ook voor collega’s of familieleden die verbonden zijn met een melder en benadeeld kunnen worden.

Externe meldplunten

Ten slotte is het onder de Wet mogelijk om direct extern te melden. Aangewezen inspecties en toezichthouders, zoals de AFM, DNB en de AP, moeten hun meldkanalen aanpassen. Voorheen waren deze alleen bedoeld voor meldingen van Unierecht.

Werknemers hoeven zo geen onderscheid meer te maken tussen inbreuk van Unierecht en misstanden.

Meer weten?

Voor een volledig beeld van de veranderingen, zie de Whistleblower Protection Act.

Projective Group helpt je graag met de interpretatie en implementatie van nieuwe wetgeving, zoals de Wet Bescherming Klokkenluiders. We kunnen je bijvoorbeeld helpen met het opstellen van een klokkenluidersregeling, het opzetten van een interne procedure voor meldingen van vermoedens van misstanden of het opzetten van een klokkenluidersregister.

Wil je op de hoogte blijven van de huidige en toekomstige wet- en regelgeving voor financiële instellingen? We houden je op de hoogte met onze maandelijkse Risk & Compliance nieuwsbrief.

*Het gaat om de volgende financiële ondernemingen: banken, beleggingsondernemingen, beheerders van icbe’s en abi’s, (beroeps)pensioenfondsen) betaalinstellingen, cryptodienstverleners, hypotheekaanbieders, financiële dienstverleners die adviseren of bemiddelen in hypothecair krediet, levensverzekeraars, premiepensioeninstellingen, schadeverzekeraars en uitgevende instellingen.