In 2013 is de AFM gestart met toezicht op productontwikkeling. Vijf jaar later, in 2018, scherpte zij de eisen voor productontwikkeling en -distributie voor instellingen die onder de MiFID II wetgeving vallen nog verder aan. Sindsdien is de naleving van de MiFID II-verplichtingen een belangrijk aandachtspunt voor de toezichthouder. Maar nog maar weinig instellingen leven de regels perfect na, blijkt uit eenonderzoeksrapport van de AFM uit 2020.
Tekortkomingen op het gebied van kostentransparantie
In het rapport benadrukt de AFM allereerst het belang van kostentransparantie. Een duidelijk en volledig inzicht in de kosten van de dienstverlening en de relevante financiële instrumenten zorgt ervoor dat de klant geïnformeerd beslissingen kan nemen. Bovendien maakt heldere kosteninformatie het makkelijker om een vergelijking te maken tussen verschillende beleggingsondernemingen.
In haar rapport benoemt de AFM verschillende gesignaleerde tekortkomingen op het gebied van kostentransparantie. Enkele hiervan zijn het niet rapporteren van de kosten van financiële instrumenten (ook als deze nihil waren), het ontbreken van een illustratie van het cumulatieve effect van de kosten op het rendement, of het uitsluitend rapporteren van kosten in een percentage óf een bedrag – terwijl het eigenlijk verplicht is om zowel in een percentage als een bedrag te rapporteren.
Op basis van de MiFID II-normen is het terecht dat de AFM dit beschouwt als tekortkomingen. Het feit dat het gaat om dienstverlening aan professionele beleggers en ECP’s doet daar niet aan af. Wij denken echter niet dat deze ‘tekortkomingen’ ertoe leiden dat professionele beleggers en ECP’s niet adequaat worden geïnformeerd over de relevante kosten. Vaak ontvangen deze klanten hele uitgebreide kostenoverzichten, alleen niet op basis van het door MiFID II voorgeschreven format. Bij het toezicht op de toepassing en interpretatie van de regels, zou de AFM naar onze mening meer naar de context en specifieke dienstverlening aan deze groep klanten mogen kijken.
Product governance regels minder streng voor professionele beleggers
Distributeurs van financiële instrumenten dienen – in het kader van de op hen rustende product governance verplichtingen – te zorgen voor een juiste doelgroepbepaling en een daarbij passende distributiestrategie.
Ten eerste merkt de AFM op dat beleggingsondernemingen soms de indruk hebben dat de product governance verplichtingen niet op hen van toepassing zijn omdat zij niet als 'distributeur' zouden kwalificeren. Dit is volgens de AFM niet juist. Zij vindt dat het begrip distributeur ruim moet worden geïnterpreteerd. Het begrip omvat iedere beleggingsonderneming die orders ontvangt en doorgeeft, orders uitvoert, vermogensbeheer verricht of beleggingsadvies geeft.
Daarnaast signaleert de AFM dat beleggingsondernemingen de product governance verplichtingen nog wel eens vereenzelvigen met de passendheids- of geschiktheidstoets. De AFM hecht waarde aan de extra bescherming die de product governance regels bieden tegen mis-selling, en benadrukt daarom dat deze regels op zichzelf staande normen zijn, die naast de passendheids- of geschiktheidstoets bestaan.
Wel plaats de AFM een nuancering. Beleggingsondernemingen mogen het evenredigheidsbeginsel toepassen, waardoor de regels minder diepgaand hoeven te worden toegepast bij professionele beleggers en ECP’s, dan bij niet-professionele beleggers. Op dit punt zijn wij het volledig met de AFM eens. Professionele beleggers, en ECP’s in het bijzonder, zullen in de meeste gevallen al veel kennis in huis hebben om producten te selecteren die voor hen geschikt zijn. Het is dan niet nodig om de product governance regels net zo intensief en minutieus na te leven als bij dienstverlening aan een onervaren, niet-professionele belegger.
Strikte interpretatie provisieregels
In het gedeelte over provisies springt met name de paragraaf over relatiegeschenken eruit. De AFM ziet dat beleggingsondernemingen niet altijd toetsen of relatiegeschenken wel kwalificeren als kleine niet-geldelijke tegemoetkoming (KNGT) dan wel voldoen aan de normen uit art. 168aa(5) van het Bgfo Wft. Dit zou volgens de AFM wel moeten, want relatiegeschenken zijn nou eenmaal provisies. En dus moeten beleggingsondernemingen bij het ontvangen van relatiegeschenken de provisieregels in acht nemen.
Wanneer beleggingsondernemingen dit daadwerkelijk gaan doen, zullen zij het overgrote deel van de relatiegeschenken – hoe klein ook – moeten gaan afslaan.
Hoewel wij begrijpen dat belangenconflicten moeten worden tegengegaan (en dat grote relatiegeschenken daar niet bij passen), zijn wij van mening dat deze strikte interpretatie van de provisieregels toch wat ver gaat. Als we de brief van de AFM tot op de letter volgen, zou een beleggingsonderneming niet eens meer een goedkoop flesje wijn mogen aannemen. Immers, een fles wijn staat niet op de lijst van KNGT’s, en het valt ook moeilijk te betogen dat de fles de kwaliteit van de dienstverlening bevordert. Maar zou die fles wijn nu echt zorgen voor een belangenconflict?
Onze visie
Bij Projective Group onderschrijven we de beschermingsgedachte van MiFID II. Het is daarom terecht dat de AFM (1) beleggingsondernemingen wijst op het belang van naleving van de regels, en (2) opheldering geeft over de interpretatie van regels die kennelijk niet geheel duidelijk waren.
Tegelijkertijd vinden we dat de maatregelen die ondernemingen nemen ter naleving van wet- en regelgeving, ook daadwerkelijk iets moeten bijdragen aan de bescherming van beleggers. Voor een aantal van de aandachtspunten die de AFM aankaart is dit het geval, maar op sommige punten vragen wij ons af of de AFM, met deze strikte interpretatie van de MiFID II-regels – en zeker in het licht van de klantgroep professionele beleggers en ECP’s – haar doel niet voorbijschiet.
Meer weten?
Wij helpen financiele instellingen graag met de naleving van de regels rondom product governance. Zo hebben wij bijvoorbeeld een e-paper opgesteld met tips & tricks voor het vormgeven van het Product Approval and Review Process (PARP). Wil je op de hoogte blijven van onze publicaties over financiële wet- en regelgeving? Schrijf je dan in voor onze maandelijkse Risk & Compliance nieuwsbrief.
